Slechtziendheid houdt in dat er aan beide ogen een blijvende, niet te verbeteren, vermindering van de visuele functies is. Hieronder volgt een overzicht van de gradatie van slechtziendheid tot blindheid, volgens de definities van de World Health Organisation (W.H.O.):
- Matige slechtziendheid: visus lager of gelijk aan 3/10 en hoger dan 1/10.
- Ernstige slechtziendheid: visus lager of gelijk aan 1/10 en hoger dan 1/20.
- Zware slechtziendheid: visus lager of gelijk aan 1/20 en hoger dan 2/100.
- Bijna blind: visus lager of gelijk aan 2/100 of enkel lichtperceptie.
- Totaal blind: men bezit geen lichtperceptie meer.
- Er wordt ook gesproken van slechtziendheid bij een gezichtsveld kleiner dan 20°.
Het aantal mensen dat onder de noemer blind of slechtziend valt, neemt elk jaar toe. Dit is vooral te wijten aan de hogere levensverwachting en toenemende vergrijzing van de bevolking. Ouder worden heeft sowieso invloed op de visus… Bij een persoon van 60 jaar met een ‘normale’ visus, bereikt slechts 1/3 van het licht het netvlies, ten opzichte van wanneer deze persoon 20 was. Dit heeft als gevolg dat oudere mensen vaak moeilijkheden hebben in ruimtes met weinig verlichting. Oudere personen passen zich eveneens trager aan wanneer de lichtintensiteit verandert zoals bij van buiten naar binnenshuis gaan. Hieronder worden een aantal mogelijke oorzaken van slechtziendheid kort besproken. Bij elk ziektebeeld wordt door middel van een ‘straatbeeld’ een voorbeeld gegeven van hoe de aandoening door de patiënt wordt ervaren. Deze illustratie tracht zo goed mogelijk de realiteit weer te geven, maar blijft echter een simulatie. Bij elke patiënt kunnen de symptomen zich anders manifesteren, kan de uitval meer of minder uitgesproken zijn.
Maculaire degeneratie
Maculaire degeneratie, is een zeer vaak voorkomende oorzaak van slechtziendheid. Het komt meestal voor bij oudere personen, en is dan een gevolg van de normale veroudering. De macula ligt centraal in het netvlies ; het is het punt waarmee we scherp zien, details zien, kleuren herkennen. Bij aantasting van de macula verliest men dus het “scherp zien”. Het centrale zicht (centrale gezichtveld) wordt aangetast, het perifere zicht (in het perifere gezichtsveld) blijft bewaard. Leeftijdsgebonden maculadegeneratie tast meestal beide ogen aan, hoewel dit niet tegelijkertijd hoeft. Er bestaan 2 stadia: de droge en de natte fase. De ‘droge’ fase is het geleidelijk aan degenereren (afsterven) van de lichtgevoelige cellen van het netvlies. De ‘natte’ fase is de fase waarin neovascularisaties (= vorming van nieuwe bloedvaatjes) ontstaan die voor bloedingen kunnen zorgen in het oog. Men kan de aandoening niet genezen, een aantal behandelingen kunnen wel voor stabilisering / vertraging van het verloop van de aandoening zorgen.
Glaucoom
Bij glaucoom kan de oogzenuw beschadigd raken door verhoogde oogdruk. Hierdoor kunnen zenuwvezels afsterven. Men ziet waziger en de patiënt merkt donkere vlekken op in het gezichtsveld.
Retinitis Pigmentosa
Retinitis Pigmentosa is een erfelijke ziekte met een progressief verlies aan lichtgevoelige elementen van het netvlies. Eerst ontstaat tunnelzicht, later kan ook de centrale gezichtsscherpte dalen. Deze personen ondervinden last bij weinig verlichting maar ook bij te veel verlichting.
Diabetische retinopathie
Bij diabetes of suikerziekte kan het lichaam de suikers in de voeding onvoldoende afbreken. Suikerziekte kan ook het netvlies aantasten. Bij diabetische retinopathie kan het fijne netwerk van bloedvaatjes in het netvlies gaan lekken of geblokkeerd geraken. Dit geeft plaatselijk een uitval van functie met verlies van de gezichtsscherpte tot gevolg. De kans op een visuele handicap neemt toe wanneer er weinig controle is op de diabetes. Een bijkomend probleem is dat diabetici door de slechte bloedcirculatie een verminderde tactiele gevoeligheid hebben, waardoor weinig diabetici braille kunnen lezen of aanleren. Een goede opvolging van de suikerziekte zelf, en een goede oogheelkundige opvolging is erg belangrijk om de gevolgen van de ziekte zoveel mogelijk te beperken.
Cataract
Bij cataract (‘staar’) wordt de ooglens geleidelijk aan meer troebel. Cataract vormt zich meestal bij oudere personen en is dan een gevolg van het normale verouderingsproces. Het kan echter ook aangeboren zijn of veroorzaakt door een oogtrauma, bepaalde drugs, langdurig gebruik van bepaalde medicatie, straling of suikerziekte. Door de vertroebeling van de lens worden de lichtstralen die op het netvlies vallen, verschillend gebroken zodat dit soms meerdere beelden geeft. Leeftijdsgebonden cataract is vaak bruin of geel gekleurd, dit veroorzaakt verlies van gevoeligheid voor het blauwe spectrum van het licht. Hierdoor worden kleuren anders waargenomen dan ze werkelijk zijn. In de meeste gevallen kan cataract behandeld worden: tijdens een ingreep wordt de lens vervangen door een kunstlens. Een doorsnee kunstlens kan niet accommoderen waardoor een leesbril noodzakelijk blijft.
Meer
Naast deze oorzaken van slechtziendheid kan het zicht ook ernstig gehinderd worden door andere aandoeningen zoals bijvoorbeeld Hemianopsie of Quadranopsie. Bij hemianopsie is er een uitval van de linker-of rechterhelft van het gezichtsveld. Bij uitval van een kwart van het gezichtsveld (bijvoorbeeld linksonder) heet dit quadranopsie. Vaak is een CVA (cerebro vasculair accident) hiervoor verantwoordelijk. Daarnaast zijn er ook nog tal van andere aandoeningen die kunnen leiden tot blindheid/slechtziendheid: hierbij denken we o.a. aan zware bijziendheid, netvliesloslating, ontstekingen van de oogzenuw, (niet)- aangeboren hersenletsel, charles bonnetsyndroom, traumatische oorzaken, stofwisselingsziekten, CVI, enz
Centra voor visuele revalidatie
Centrum voor visuele revalidatie UZ Gent - 09/322.29.04
Verantwoordelijke arts : Dr I. Joniau
Mail : rc.oogziekten@uzgent.be
De Pintelaan 185 - 9000 Gent
De Markgrave - 03/248.78.67
Verantwoordelijke arts : Dr A. Buyck
Mail : revalidatie@demarkgrave.be
Oftalmologie Middelheim Campus - Markgravelei 81 - 2018 Antwerpen
Revalidatiecentrum voor Slechtzienden UZ Leuven 016/33.26.87
Verantwoordelijke arts : Prof. I. Casteels
Herestraat 49 - 3000 Leuven
Visueel Revalidatiecentrum UZ Antwerpen 03/821.33.72
Verantwoordelijke arts : Prof. M.J. Tassignon
Wilrijkstraat 10 -2650 Edegem
Horus - UVC BRUGMANN - 02/477.27.81
Verantwoordelijke arts : Dr Postelmans
adviserende arts : Dr De Vries (kinderen) en Dr Depasse (volwassenen)
Mail : horus@chu-brugmann.be
A. Van Gehuchtenplein 4 - 1020 Brussel
ASBL La Lumière - 04/222.35.35
Verantwoordelijke arts : Dr Ph. Betz
mail : lalumiere@lalumiere.be
Rue Sainte-Véronique 17 - 4000 Liège
ASBL Les Amis des Aveugles - 065/40.31.00
Verantwoordelijke arts : Dr F. Depasse
Mail : crf@amisdesaveugles.org
Rue de la Barrière 37 - 7011 Ghlin
Points de Vue - 010/437.728
Mail : pointsdevue@cspo.be
Verantwoordelijke arts : Dr Ch. Kestens
Av Reine Fabiola 17 - 1340 Ottignies
Deze centra werken allemaal via de RIZIV-conventie: meer info kan u terugvinden via de site van het riziv.